...

Vandaag gebeurt toezicht op de kwaliteit van de zorg- en dienstverlening in Vlaanderen door Zorginspectie, een onafhankelijke dienst van het Departement Zorg. Toezicht gebeurt op dit ogenblik via inspectiebezoeken, op basis van reglementeringen, referentiekaders, kwaliteitseisen... De koepelorganisatie schetst grosso modo drie aanleidingen voor de nood aan een nieuw toezichts- en handhavingsmodel. Een eerste is het bestaan van "grote verschillen" in de manier van toezicht tussen de sectoren, zowel op vlak van de inhoud van de inspecties, als wat betreft de frequentie en de conclusies die eraan worden verbonden. Daarnaast wijst ze op het gegeven dat met het nieuwe Kwaliteitsdecreet uit 2023 aspecten zoals informeren, ondersteunen en begeleiden van zorgorganisaties belangrijker worden. Tot slot bereiken de koepelorganisatie signalen dat inspectiebezoeken vooral een top-down en afvinken-gebeuren zijn, met focus op kwantificeerbare aspecten en vooral dan veiligheid. Andere knelpunten die naar boven komen is dat inspectieverslagen een beperkte gradatie vertonen in de 'tekortkomingen' in relatie tot de gevolgen voor patiënten. Ook geven sectoren aan dat er onvoldoende aandacht is voor het verbeterproces en de inspanningen na een inspectiebezoek. Kijken we naar het buitenland, dan zien we dat verschillende landen een transitietraject aangingen: van controle naar meer vertrouwen in de expertise van de zorgorganisatie en zorgverleners, zo stelt Zorgnet-Icuro op basis van gesprekken met experts uit Nederland, Zweden, Noorwegen en Groot-Brittannië. Daarnaast merkt de koepelorganisatie ook een groeiende vraag op naar focus op uitkomsten. Voor de duidelijkheid: de rol van de overheid in toezicht en handhaving van zorgorganisaties in vraag stellen doet de zorgkoepel niet. Wel stelt ze dat er weinig vormen van extern toezicht gekend zijn waarvan geweten is dat ze effectief bijdragen aan kwaliteit van zorg. Met andere woorden, het nieuw model dat Zorgnet-Icuro naar voren schuift is er een van een controlerende én een "stimulerende" overheid. Controleren: dat is toezicht houden op basisvoorwaarden om veilige en kwaliteitsvolle zorg te realiseren, zaken die voortvloeien uit wet- en regelgeving en uit geformaliseerde afspraken met de sector. De overheid kan daarbij corrigerende en sanctionerende acties opleggen. Stimuleren ziet Zorgnet-Icuro als aandacht hebben voor het narratieve en samen met organisaties en professionals op zoek gaan naar verbeterpotentieel: wat loopt goed? Wat minder? Hoe krijgt het beleid concreet vorm? Een visie die overigens ook aansluit bij het advies van Vlaamse Raad WVG, die de Zorginspectie (ook) ziet als een partner in het streven naar kwaliteitszorg- en verbetering. Om richting te geven aan 'haar' nieuwe model voor toezicht en handhaving in de zorg formuleert Zorgnet-Icuro een aantal "leidende principes": · Een overheid die een spiegel voorhoudt, kan kwaliteitsverbetering tot stand brengen. (Met de overheid) in dialoog kunnen gaan in een open, veilig en waarderend klimaat is weliswaar cruciaal. Zo kunnen zorgorganisaties en professionals zich kwetsbaar opstellen en ontstaat er ruimte om te leren. · Een onderscheid is nodig tussen minimumvereisten voor kwaliteitsvolle zorg en ondersteuning en bijkomend verbeterpotentieel van een organisatie - rekening houdend met de eigenheid en de cultuur. Zo ontstaat er ruimte voor verschillende initiatieven die aansluiten op de ontwikkeling van een eigen kwaliteitssysteem. · De voorbije jaren werd op vlak van kwaliteit van zorg vooral ingezoomd op de dimensie 'veiligheid'. Het meenemen van verschillende perspectieven, ervaringen en verhalen van de zorgvrager kan een grote meerwaarde betekenen. · Vlaanderen opteert momenteel voor toezichtsmethodieken waarbij het kwantificeren voorop staat. Interviews en observaties blijken in de praktijk beperkt. Meer variatie in methodieken is cruciaal om ook andere dimensies van kwaliteit van zorg in beeld te brengen. · Vandaag gaat veel aandacht naar de uitkomst én wordt in detail voorgeschreven hoe die bereikt moet worden. Zorgnet-Icuro stelt voor om te evolueren naar 'doelregelgeving': het doel wordt geformuleerd en organisaties krijgen de ruimte om zelf het proces ernaartoe te bepalen.· Eén team voor toezicht en handhaving. Vooral wat betreft kennis van de organisatie, de context en cultuur is dit een voordeel. Risico's kunnen beter ingeschat worden, evenals de impact van verbetermaatregelen. · Vandaag worden inspectierapporten al openbaar gepubliceerd. Van Zorgnet-Icuro moet het iets verder reiken: met name transparantie over de manier waarop een inspectie verloopt. Op hun beurt hebben organisaties het recht om duiding te geven rond de vaststellingen. Dat is een meerwaarde om verbeteracties mee openbaar te maken. · Er moet een cultuur zijn die het melden van fouten stimuleert. Zorgnet-Icuro stelt een uniform en getrapt systeem voor, waarin een klacht/incident eerst intern wordt geanalyseerd en behandeld, vervolgens kan een ombudsfunctie ingeschakeld worden en pas daarna wordt de overheid betrokken.