Aan het woord is Greet Rose, hoofdverpleegkundige van het operatiekwartier in de GZA Ziekenhuizen - een ziekenhuis met drie campussen: Sint-Augustinus en Sint-Vincentius in Antwerpen en Sint-Jozef in Mortsel.

Tot voor kort haalde men het afval van het operatiekwartier niet gescheiden op. Proper papierafval en laag risicomateriaal zoals schorten, handschoenen en zo meer gingen mee met de gewone vuilniszakken. Als restafval belandde het in de verbrandingsoven. "Die werkwijze is duur voor het ziekenhuis maar natuurlijk vooral niet goed voor het milieu", stelt Greet Rose. "Terwijl steriele doeken toch bestaan uit zuivere kunststof, met name polypropeen. Dat maakt ze bijzonder geschikt voor recyclage."

Honderd doeken

Met wat vertraging - vanwege corona, of wat dacht u - stapte het OK van de GZA Ziekenhuizen vorig jaar in een recyclageproject dat elders ook al enige tijd liep. "We begonnen klein, in augustus 2020", zegt Rose. "Onze eerste doelstelling was om de afvalberg in te dijken. Daarom startten we eerst in enkele disciplines en in het chirurgisch dagziekenhuis. De blauwe doeken die rond gesteriliseerd materiaal zitten, worden apart gehouden voor de ingreep plaatsheeft."

Enkele weken geleden schaalde het ziekenhuis het project verder op. Greet Rose: "Het is nu uitgebreid naar alle OK's van de campussen. In het operatiekwartier staat nu een extra groene afvalbak waar het verpakkingsmateriaal - en dat gaat tot honderd doeken per dag - apart in kan."

De uitbreiding gebeurde volgens Rose op vraag van de enthousiaste verpleegkundigen zelf. "Al bij al is het voor ons maar een kleine inspanning om het afval apart te houden. Terwijl we zo toch mooi een bijdrage leveren aan het welzijn van onze blauwe planeet."

Potjes

De autoclaveerlabels en kleefband op de doeken worden verwijderd door de medewerkers van een dagbestedingsbedrijf om nadien tot balen geperst te worden. Van het dagbestedingscentrum gaat het vervolgens richting recycler. Daar vermaalt en smelt men de doeken tot plastic korrels. Die zijn geschikt voor spuitgiettoepassingen. Zo kunnen er bloempotjes, bordjes en andere producten voor dagelijks gebruik van gemaakt worden.

"En op die manier", vervolgt Greet Rose, "vormt afval een grondstof voor nieuwe producten. De circulaire economie is rond. Naast dit ecologische voordeel is natuurlijk ook het sociale aspect belangrijk. Dankzij dit recyclageproject komen mensen met een arbeidsbeperking in een dagbestedingscentrum aan de bak."

Koffiegruis

Dit project - dat niet alleen in de GZA Ziekenhuizen loopt - wordt geleid door EnAdviS BV. Bestuurder Ann Van Den Bosch herinnert aan de voorgeschiedenis. In 2016 startte EnAdviS samen met Denuo en met de steun van de Koning Boudewijnstichting een project op. Hierbij werden in twee ziekenhuizen, UZ Leuven en AZ Sint-Lucas Gent, kunststoffen ingezameld. Na een passage via een maatwerkbedrijf zou het materiaal gerecycleerd worden. "Maar dat viel tegen", aldus Ann Van Den Bosch. "We zamelden in het operatiekwartier wel 50 verschillende verpakkingen in. Maar na analyse bleken geen twee verpakkingen dezelfde samenstelling te hebben. Dat maakte recyclage haast onmogelijk."

De gebruikte doeken worden vermalen en gesmolten tot plastic korrels. Die zijn geschikt voor spuitgiettoepassingen.

Enkel de blauwe doeken van de sterilisatie kwamen in aanmerking voor recyclage. Daarna kreeg EnAdviS steun van Vlaanderen Circulair voor de verdere uitrol van het project. Hierin worden bijkomend nog drie deelprojecten - onder andere koffiegruis en medisch glas - opgenomen. En het project evolueerde: intussen zijn er oplossingen voor katheters en pacemakers en enkele hoogwaardige kunststofstromen.

20 ton

UZ Leuven en AZ Sint-Lucas Gent bleven partner in het project en in 2018 stapte ook UZA erin. Stilaan volgden nog andere ziekenhuizen en 2020 werd de grote doorbraak. Maar zoals ook bij de GZA Ziekenhuizen het geval was, zorgde corona voor vertraging. Ann Van Den Bosch: "Gewone ingrepen werden tijdelijk stopgezet en wat restte waren de blauwe doeken uit de covidafdelingen. Uiteraard mochten deze niet gerecycleerd worden."

Toch is Ann niet ontevreden over het voorbije jaar. "Het was een goede test. De gewone ziekenhuisactiviteiten lagen lang stil. Vraag was hoeveel van de acht actieve ziekenhuizen nog zouden heropstarten. Allemaal, zo bleek... En later sloten ook Imelda in Bonheiden en Jessa in Hasselt aan."

Sinds begin 2021 zamelen 14 ziekenhuizen - ook in Brussel en Wallonië - blauwe doeken uit het operatiekwartier in. "We doen prospectie in zes andere ziekenhuizen. In 2020 ging het in totaal over 20 ton. Voor dit jaar mikken we op 30 ton", zegt Ann Van Den Bosch.

Diverse afvalstromen

Ondanks het succes is deze recyclageoperatie nog niet rendabel. Knelpunt is de transportkost van het dagbestedingscentrum naar de recycler. Ann Van Den Bosch: "Probleem is dat de dagbestedingscentra meestal in het stadscentrum liggen en slechts beperkte opslagmogelijkheid hebben. Dat maakt dat we kleine vrachtwagens moeten inzetten voor het transport. Dat is duur. Bovendien zijn er in Vlaanderen maar enkele bedrijven die de recyclage van dit materiaal aankunnen. Een bedrijf in Hulshout maakt van de doeken granulaatkorrels en verkoopt ze aan de meest biedende. Dat verloopt vlot."

Pas rendabel wordt het volgens EnAdviS als alle Vlaamse ziekenhuizen zouden meedoen. "Dan gaat het over 400 à 600 ton per jaar. Eigenlijk is het de bedoeling nog een stapje verder te gaan. We willen ook ander ziekenhuisafval - kunststofvormpjes voor pipetten in labo's bijvoorbeeld - afzonderlijk inzamelen. Als we in de toekomst logistieke processen kunnen opzetten met verschillende stromen ziekenhuisafval naast elkaar dan wordt het een heel ander verhaal. Succesvolle recyclage hangt niet alleen af van opgeschoond materiaal maar ook van de homogene samenstelling van het materiaal zelf, dus blauwe doeken zonder cellulose."

Naar jaarlijkse gewoonte verzorgt Artsenkrant in samenwerking met Zorgnet-Icuro een reeks over inspirerende initiatieven uit de ziekenhuissector. Thema voor 2021 is duurzaamheid.

Volgende aflevering: Duurzaamheid toegelicht door Philip Verheye, vereniging zorgtechnische diensten.

Aan het woord is Greet Rose, hoofdverpleegkundige van het operatiekwartier in de GZA Ziekenhuizen - een ziekenhuis met drie campussen: Sint-Augustinus en Sint-Vincentius in Antwerpen en Sint-Jozef in Mortsel. Tot voor kort haalde men het afval van het operatiekwartier niet gescheiden op. Proper papierafval en laag risicomateriaal zoals schorten, handschoenen en zo meer gingen mee met de gewone vuilniszakken. Als restafval belandde het in de verbrandingsoven. "Die werkwijze is duur voor het ziekenhuis maar natuurlijk vooral niet goed voor het milieu", stelt Greet Rose. "Terwijl steriele doeken toch bestaan uit zuivere kunststof, met name polypropeen. Dat maakt ze bijzonder geschikt voor recyclage." Met wat vertraging - vanwege corona, of wat dacht u - stapte het OK van de GZA Ziekenhuizen vorig jaar in een recyclageproject dat elders ook al enige tijd liep. "We begonnen klein, in augustus 2020", zegt Rose. "Onze eerste doelstelling was om de afvalberg in te dijken. Daarom startten we eerst in enkele disciplines en in het chirurgisch dagziekenhuis. De blauwe doeken die rond gesteriliseerd materiaal zitten, worden apart gehouden voor de ingreep plaatsheeft." Enkele weken geleden schaalde het ziekenhuis het project verder op. Greet Rose: "Het is nu uitgebreid naar alle OK's van de campussen. In het operatiekwartier staat nu een extra groene afvalbak waar het verpakkingsmateriaal - en dat gaat tot honderd doeken per dag - apart in kan." De uitbreiding gebeurde volgens Rose op vraag van de enthousiaste verpleegkundigen zelf. "Al bij al is het voor ons maar een kleine inspanning om het afval apart te houden. Terwijl we zo toch mooi een bijdrage leveren aan het welzijn van onze blauwe planeet." De autoclaveerlabels en kleefband op de doeken worden verwijderd door de medewerkers van een dagbestedingsbedrijf om nadien tot balen geperst te worden. Van het dagbestedingscentrum gaat het vervolgens richting recycler. Daar vermaalt en smelt men de doeken tot plastic korrels. Die zijn geschikt voor spuitgiettoepassingen. Zo kunnen er bloempotjes, bordjes en andere producten voor dagelijks gebruik van gemaakt worden. "En op die manier", vervolgt Greet Rose, "vormt afval een grondstof voor nieuwe producten. De circulaire economie is rond. Naast dit ecologische voordeel is natuurlijk ook het sociale aspect belangrijk. Dankzij dit recyclageproject komen mensen met een arbeidsbeperking in een dagbestedingscentrum aan de bak." Dit project - dat niet alleen in de GZA Ziekenhuizen loopt - wordt geleid door EnAdviS BV. Bestuurder Ann Van Den Bosch herinnert aan de voorgeschiedenis. In 2016 startte EnAdviS samen met Denuo en met de steun van de Koning Boudewijnstichting een project op. Hierbij werden in twee ziekenhuizen, UZ Leuven en AZ Sint-Lucas Gent, kunststoffen ingezameld. Na een passage via een maatwerkbedrijf zou het materiaal gerecycleerd worden. "Maar dat viel tegen", aldus Ann Van Den Bosch. "We zamelden in het operatiekwartier wel 50 verschillende verpakkingen in. Maar na analyse bleken geen twee verpakkingen dezelfde samenstelling te hebben. Dat maakte recyclage haast onmogelijk." Enkel de blauwe doeken van de sterilisatie kwamen in aanmerking voor recyclage. Daarna kreeg EnAdviS steun van Vlaanderen Circulair voor de verdere uitrol van het project. Hierin worden bijkomend nog drie deelprojecten - onder andere koffiegruis en medisch glas - opgenomen. En het project evolueerde: intussen zijn er oplossingen voor katheters en pacemakers en enkele hoogwaardige kunststofstromen. UZ Leuven en AZ Sint-Lucas Gent bleven partner in het project en in 2018 stapte ook UZA erin. Stilaan volgden nog andere ziekenhuizen en 2020 werd de grote doorbraak. Maar zoals ook bij de GZA Ziekenhuizen het geval was, zorgde corona voor vertraging. Ann Van Den Bosch: "Gewone ingrepen werden tijdelijk stopgezet en wat restte waren de blauwe doeken uit de covidafdelingen. Uiteraard mochten deze niet gerecycleerd worden." Toch is Ann niet ontevreden over het voorbije jaar. "Het was een goede test. De gewone ziekenhuisactiviteiten lagen lang stil. Vraag was hoeveel van de acht actieve ziekenhuizen nog zouden heropstarten. Allemaal, zo bleek... En later sloten ook Imelda in Bonheiden en Jessa in Hasselt aan." Sinds begin 2021 zamelen 14 ziekenhuizen - ook in Brussel en Wallonië - blauwe doeken uit het operatiekwartier in. "We doen prospectie in zes andere ziekenhuizen. In 2020 ging het in totaal over 20 ton. Voor dit jaar mikken we op 30 ton", zegt Ann Van Den Bosch. Ondanks het succes is deze recyclageoperatie nog niet rendabel. Knelpunt is de transportkost van het dagbestedingscentrum naar de recycler. Ann Van Den Bosch: "Probleem is dat de dagbestedingscentra meestal in het stadscentrum liggen en slechts beperkte opslagmogelijkheid hebben. Dat maakt dat we kleine vrachtwagens moeten inzetten voor het transport. Dat is duur. Bovendien zijn er in Vlaanderen maar enkele bedrijven die de recyclage van dit materiaal aankunnen. Een bedrijf in Hulshout maakt van de doeken granulaatkorrels en verkoopt ze aan de meest biedende. Dat verloopt vlot." Pas rendabel wordt het volgens EnAdviS als alle Vlaamse ziekenhuizen zouden meedoen. "Dan gaat het over 400 à 600 ton per jaar. Eigenlijk is het de bedoeling nog een stapje verder te gaan. We willen ook ander ziekenhuisafval - kunststofvormpjes voor pipetten in labo's bijvoorbeeld - afzonderlijk inzamelen. Als we in de toekomst logistieke processen kunnen opzetten met verschillende stromen ziekenhuisafval naast elkaar dan wordt het een heel ander verhaal. Succesvolle recyclage hangt niet alleen af van opgeschoond materiaal maar ook van de homogene samenstelling van het materiaal zelf, dus blauwe doeken zonder cellulose."