Er ligt een pensioenbom van 10 miljard onder de algemene ziekenhuizen in Vlaanderen, die hun financiële voortbestaan bedreigd zien. Ziekenhuizen met veel oud-statutaire medewerkers hebben het steeds moeilijker om de pensioenlasten te financieren.

Wachten of een Chinese muur bouwen?

"Wie gaat dat betalen?", vraagt Raf Lippens, algemeen directeur van het Trudo ziekenhuis in Sint-Truiden, zich enigszins geërgerd af. "Wie heeft er indertijd al die benoemingen in de OCMW-ziekenhuizen toegestaan?", zegt hij bijna razend. Er heerst heel wat onzekerheid bij de privé-ziekenhuizen zoals Trudo om in een netwerk te stappen met dergelijk pensioenbelaste ziekenhuizen. "Wij kunnen in een netwerk stappen in zuid-west Limburg of Vlaams-Brabant", legt Lippens uit. "In het eerste zitten twee ziekenhuizen met een aanzienlijke som pensioenlasten, terwijl dat in Vlaams-Brabant veel minder het geval is. Wij zijn een financieel gezond ziekenhuis, met reserves, dat elke euro goed bekijkt. Als die pensioenlasten binnen de netwerken opgelost moeten worden, is dat een zeer slechte zaak", aldus Lippens. "Wij wachten op het wettelijke kader rond de netwerken om de financiële gevolgen in te schatten."

Het ziekenhuisnetwerk in en rond Aalst wacht daar niet op en zocht proactief naar een oplossing. "Onze pensioenlasten wogen zwaar door op de netwerkbesprekingen", vertelt Sabine Siau, algemeen directeur van het ASZ Aalst. Daar gaat het om een bedrag van 300 miljoen euro voor de komende 50 jaar. "En ik begrijp dat", gaat ze verder. "Om de gesprekken er niet mee te overschaduwen gaan we, op vraag van onze partners, een Chinese muur rond die pensioenlasten plaatsen", legt ze uit. ASZ Aalst zit in de laatste fase om een nieuwe Autonome Verzorgingsinstelling (AV) op te richten, en de pensioenlasten in de oude structuur te laten.

Lokale overheden springen bij

"Verder hebben we aan de lokale overheden van Aalst, Wetteren en Geraardsbergen gevraagd om in te staan voor die historische lasten", voegt Sabine Siau nog toe. Die gesprekken zijn ook bijna rond. Zij gelooft echter niet dat de oplossing ligt in de aankomende wetgeving over de netwerken. "Minister De Block zal naar een juridische structuur voor de netwerken zoeken, maar het pensioenprobleem valt onder het OCMW-decreet. Dat wijzigen duurt minimaal 2 jaar en dan missen we de boot", zegt ze.

Ook Yves Breysem, algemeen directeur van Jessa in Hasselt bevestigt dat de pensioenproblematiek een rol speelt in het aftasten naar nieuwe netwerken. Jessa heeft nog 700 statutaire medewerkers op een totaal van 3100 en kijkt voor de komende decennia tegen een factuur aan van honderden miljoenen. "Wij zoeken nog naar juridische formules om onze netwerkpartners van die lasten te vrijwaren. We willen ook de artsenkorpsen zekerheid geven dat ze die niet moeten dragen." Dat motiveerde ook het ASZ Aalst om nu al een oplossing te zoeken. "Onze artsen willen niet dat die pensioenkosten nog uit de exploitatie betaald worden. Die dient om te investeren in het ziekenhuis", legt Michaël Rosseel uit, voorzitter van de medische staf. "Die kosten beginnen vanaf 2020 ernstig op te lopen."

Vlaanderens grootste ziekenhuisgroep, ZNA-Antwerpen, hangt de zwaarste last boven het hoofd. In 2015 bedroeg de responsabiliseringsbijdrage voor de groep 7,5 miljoen euro, tegen 2020 zal dat meer dan 16 miljoen zijn, aldus ramingen van de RSZ. Verschillende bronnen spreken voor ZNA over een totaal van meer dan 1 miljard euro. Hoewel CEO Wouter De Ploey dat niet bevestigt, geeft hij toe dat het een ernstige uitdaging is voor de netwerkvorming: "Ga je voor een netwerk met verregaande samenwerking inzake investeringen en diensten, dan is dat voor de tegenpartijen een ernstige bezorgdheid."

Universeel probleem

Het pensioenprobleem reikt echter verder dan de ziekenhuizen. Dat zegt ook Wouter De Ploey. "Het is een uitdaging die ons ziekenhuis en zelfs de stad overstijgt. Er moet een structurele oplossing van het federale niveau komen om de onderfinanciering van het gehele ambtenarenstelsel aan te pakken", stelt hij.

Katrien Verschoren, stafmedewerker ziekenhuisfinanciën bij Zorgnet-Icuro treedt hem daarin bij: "De enige manier om netwerkgesprekken te voeren is door de pensioenlasten eruit te halen, want die overschaduwen alles. Het gaat om bedragen die ziekenhuizen failliet kunnen doen gaan. En dan nog moeten die pensioenen betaald worden. De oplossing kan niet vanuit volksgezondheid komen, maar moet van het federale niveau komen."

Voor de Vlaamse ziekenhuizen is het probleem acuut en de budgetten zijn ontoereikend. "Naarmate je aantal actieve statutairen afneemt, betaal je te weinig patronale bijdragen om de pensioenen van oud-statutairen te betalen", legt Katrien Verschoren uit. Om dat gat te vullen betalen ziekenhuizen, net zoals lokale besturen, een responsabiliseringsbijdrage. Die wordt gefinancierd door het Budget Financiële Middelen (BFM), maar is onvoldoende. "Het BFM voorziet er jaarlijks 66,5 miljoen euro voor. Deze middelen zijn nodig, maar het is niet correct om dit ten laste van het budget van volksgezondheid te leggen", stelt Katrien Verschoren. "In principe dient het BFM voor de exploitatie van de ziekenhuizen en niet om de meerkosten van pensioenen te betalen. Het is aan de betrokken overheden om met de nodige budgetten over de brug te komen."

Blijven benoemen vergroot probleem

Vorig jaar is er vanuit de tax-shift 10,5 miljoen euro bijgekomen als extra financiering. "Tegen 2020 zou dat stijgen naar 24 miljoen euro", aldus Katrien Verschoren, "maar omdat de tax-shift minder opbrengt is dat niet zeker. Zelfs 24 miljoen is onvoldoende aangezien het over miljarden gaat voor de komende 30 jaar." Aan die bijkomende financiering hangt wel de voorwaarde dat het aantal statutairen onder het niveau van 2016 blijft.

Het pensioen van een statutaire ligt hoger dan dat van een contractuele werknemer. Daarom engageren de Vlaamse ziekenhuizen zich om geen statutairen meer te benoemen en zo op termijn de pensioenkosten te verminderen. "Hoewel benoemingen hier en daar onder druk van het lokaal bestuur nog wel voorkomen om op korte termijn de responsabiliseringsbijdrage te drukken", zegt Katrien Verschoren. "Blijven benoemen is het probleem op lange termijn vergroten", zegt Wouter De Ploey nog.

Er ligt een pensioenbom van 10 miljard onder de algemene ziekenhuizen in Vlaanderen, die hun financiële voortbestaan bedreigd zien. Ziekenhuizen met veel oud-statutaire medewerkers hebben het steeds moeilijker om de pensioenlasten te financieren.Wachten of een Chinese muur bouwen?"Wie gaat dat betalen?", vraagt Raf Lippens, algemeen directeur van het Trudo ziekenhuis in Sint-Truiden, zich enigszins geërgerd af. "Wie heeft er indertijd al die benoemingen in de OCMW-ziekenhuizen toegestaan?", zegt hij bijna razend. Er heerst heel wat onzekerheid bij de privé-ziekenhuizen zoals Trudo om in een netwerk te stappen met dergelijk pensioenbelaste ziekenhuizen. "Wij kunnen in een netwerk stappen in zuid-west Limburg of Vlaams-Brabant", legt Lippens uit. "In het eerste zitten twee ziekenhuizen met een aanzienlijke som pensioenlasten, terwijl dat in Vlaams-Brabant veel minder het geval is. Wij zijn een financieel gezond ziekenhuis, met reserves, dat elke euro goed bekijkt. Als die pensioenlasten binnen de netwerken opgelost moeten worden, is dat een zeer slechte zaak", aldus Lippens. "Wij wachten op het wettelijke kader rond de netwerken om de financiële gevolgen in te schatten."Het ziekenhuisnetwerk in en rond Aalst wacht daar niet op en zocht proactief naar een oplossing. "Onze pensioenlasten wogen zwaar door op de netwerkbesprekingen", vertelt Sabine Siau, algemeen directeur van het ASZ Aalst. Daar gaat het om een bedrag van 300 miljoen euro voor de komende 50 jaar. "En ik begrijp dat", gaat ze verder. "Om de gesprekken er niet mee te overschaduwen gaan we, op vraag van onze partners, een Chinese muur rond die pensioenlasten plaatsen", legt ze uit. ASZ Aalst zit in de laatste fase om een nieuwe Autonome Verzorgingsinstelling (AV) op te richten, en de pensioenlasten in de oude structuur te laten. Lokale overheden springen bij"Verder hebben we aan de lokale overheden van Aalst, Wetteren en Geraardsbergen gevraagd om in te staan voor die historische lasten", voegt Sabine Siau nog toe. Die gesprekken zijn ook bijna rond. Zij gelooft echter niet dat de oplossing ligt in de aankomende wetgeving over de netwerken. "Minister De Block zal naar een juridische structuur voor de netwerken zoeken, maar het pensioenprobleem valt onder het OCMW-decreet. Dat wijzigen duurt minimaal 2 jaar en dan missen we de boot", zegt ze.Ook Yves Breysem, algemeen directeur van Jessa in Hasselt bevestigt dat de pensioenproblematiek een rol speelt in het aftasten naar nieuwe netwerken. Jessa heeft nog 700 statutaire medewerkers op een totaal van 3100 en kijkt voor de komende decennia tegen een factuur aan van honderden miljoenen. "Wij zoeken nog naar juridische formules om onze netwerkpartners van die lasten te vrijwaren. We willen ook de artsenkorpsen zekerheid geven dat ze die niet moeten dragen." Dat motiveerde ook het ASZ Aalst om nu al een oplossing te zoeken. "Onze artsen willen niet dat die pensioenkosten nog uit de exploitatie betaald worden. Die dient om te investeren in het ziekenhuis", legt Michaël Rosseel uit, voorzitter van de medische staf. "Die kosten beginnen vanaf 2020 ernstig op te lopen."Vlaanderens grootste ziekenhuisgroep, ZNA-Antwerpen, hangt de zwaarste last boven het hoofd. In 2015 bedroeg de responsabiliseringsbijdrage voor de groep 7,5 miljoen euro, tegen 2020 zal dat meer dan 16 miljoen zijn, aldus ramingen van de RSZ. Verschillende bronnen spreken voor ZNA over een totaal van meer dan 1 miljard euro. Hoewel CEO Wouter De Ploey dat niet bevestigt, geeft hij toe dat het een ernstige uitdaging is voor de netwerkvorming: "Ga je voor een netwerk met verregaande samenwerking inzake investeringen en diensten, dan is dat voor de tegenpartijen een ernstige bezorgdheid."Universeel probleemHet pensioenprobleem reikt echter verder dan de ziekenhuizen. Dat zegt ook Wouter De Ploey. "Het is een uitdaging die ons ziekenhuis en zelfs de stad overstijgt. Er moet een structurele oplossing van het federale niveau komen om de onderfinanciering van het gehele ambtenarenstelsel aan te pakken", stelt hij.Katrien Verschoren, stafmedewerker ziekenhuisfinanciën bij Zorgnet-Icuro treedt hem daarin bij: "De enige manier om netwerkgesprekken te voeren is door de pensioenlasten eruit te halen, want die overschaduwen alles. Het gaat om bedragen die ziekenhuizen failliet kunnen doen gaan. En dan nog moeten die pensioenen betaald worden. De oplossing kan niet vanuit volksgezondheid komen, maar moet van het federale niveau komen."Voor de Vlaamse ziekenhuizen is het probleem acuut en de budgetten zijn ontoereikend. "Naarmate je aantal actieve statutairen afneemt, betaal je te weinig patronale bijdragen om de pensioenen van oud-statutairen te betalen", legt Katrien Verschoren uit. Om dat gat te vullen betalen ziekenhuizen, net zoals lokale besturen, een responsabiliseringsbijdrage. Die wordt gefinancierd door het Budget Financiële Middelen (BFM), maar is onvoldoende. "Het BFM voorziet er jaarlijks 66,5 miljoen euro voor. Deze middelen zijn nodig, maar het is niet correct om dit ten laste van het budget van volksgezondheid te leggen", stelt Katrien Verschoren. "In principe dient het BFM voor de exploitatie van de ziekenhuizen en niet om de meerkosten van pensioenen te betalen. Het is aan de betrokken overheden om met de nodige budgetten over de brug te komen."Blijven benoemen vergroot probleemVorig jaar is er vanuit de tax-shift 10,5 miljoen euro bijgekomen als extra financiering. "Tegen 2020 zou dat stijgen naar 24 miljoen euro", aldus Katrien Verschoren, "maar omdat de tax-shift minder opbrengt is dat niet zeker. Zelfs 24 miljoen is onvoldoende aangezien het over miljarden gaat voor de komende 30 jaar." Aan die bijkomende financiering hangt wel de voorwaarde dat het aantal statutairen onder het niveau van 2016 blijft.Het pensioen van een statutaire ligt hoger dan dat van een contractuele werknemer. Daarom engageren de Vlaamse ziekenhuizen zich om geen statutairen meer te benoemen en zo op termijn de pensioenkosten te verminderen. "Hoewel benoemingen hier en daar onder druk van het lokaal bestuur nog wel voorkomen om op korte termijn de responsabiliseringsbijdrage te drukken", zegt Katrien Verschoren. "Blijven benoemen is het probleem op lange termijn vergroten", zegt Wouter De Ploey nog.