Met de toenemende aandacht voor de klimaatverandering, is de voorbije jaren het overkoepelende thema duurzaamheid ook meer op de maatschappelijke agenda gekomen. Ook in de Vlaamse zorg- en ziekenhuissector zien we stilaan (meer) duurzaamheidsinspanningen opduiken.

"Maar vaak gaat het om lokale initiatieven, die bovendien focussen op een welbepaald aspect van duurzaamheid. Vandaag zijn er nog maar weinig zieken- huizen waarin sprake is van een structurele, gecoördineerde aanpak met betrekking tot het thema", zegt Peter Raeymaekers. "In feite is duurzaamheid een waarde die elke ziekenhuiswerknemer op elk moment van zijn dag en breder, zijn loopbaan, moet meedragen, en dat is tot op heden nog niet het geval."

Duurzaamheid, qué?

Het woord zegt het: duurzaam is 'iets' dat moet blijven, dat duurzaam is. De engagementen in het kader van het klimaatakkoord van Parijs waarmaken, bijvoorbeeld (dat o.m. stipuleert dat de EU tegen 2050 zo'n 80 tot 95% minder broeikasgassen uitstoot). Daarop ondertekenden verschillende koepelorganisaties binnen de zorg - en welzijnssector en toenmalig Vlaams minister van Volksgezondheid Jo Vandeurzen, samen met het Vlaams Energiebedrijf, in 2017 13 klimaatengagementen.

Tot op heden is er vooral ingezet op de C02-reductie van gebouwen en activiteiten, weet Peter Raeymaekers. "In de komende jaren zullen deze klimaatengagementen nog verder geconcretiseerd moeten worden. Het loopt niet met zevenmijlslaarzen, dat klopt. Maar stilaan gaan we van welwillendheid naar actie op het terrein."

Nochtans zijn zorginstellingen grootverbruikers van energie, water, voedsel en grondstoffen. Vanuit hun maatschappelijke missie, namelijk de zorg voor de patiënt, hebben zij er alle belang bij om in te zetten op duurzaamheid en een gezonde toekomst. Wat bijvoorbeeld bespaard wordt op bovengenoemde elementen of een duurzamere inzetting ervan, zou kunnen geherinvesteerd worden in betere zorg.

Het is zeker geen teken van slechte wil, benadrukt Peter Raeymaekers. "Duurzaamheid - of beter de inspanningen die ervoor nodig zijn - is niet de core business van ziekenhuizen. Duurzaam bouwen of energieneutraal bouwen, inzetten op groen, afvalscheiding, duurzaam materiaal gebruik, ... zijn tot nu toe geen bepalende factoren geweest in het zorgtraject. Integendeel, soms is het hygiënischer om bijvoorbeeld met wegwerpmaterialen te werken. Het vereist een mindswitch in een domein waarin men niet gewoon is om te vertoeven."

Duwtje in de rug

Vandaar dat het belangrijk is om als sector een gezamenlijke doelstelling te hebben, en zich daar ook samen achter te scharen - cf. de klimaatengagementen. Peter Raeymaekers "Er zijn succesvolle initiatieven die 'van onderuit' gestart zijn, niet zelden gaat het in deze gevallen om grote instellingen die daardoor ook op relatief grote schaal iets hebben kunnen bereiken. Maar projecten die men kan 'uitvergroten' naar de rest van de sector zijn nog in de minderheid. Wat we ook vaak zien is dat het initiatief van één persoon komt die met zijn idee vervolgens een gans team kan enthousiasmeren en ook de directie over de streep trekt, want uiteindelijk is het aan de directietafel dat de strategische beslissingen genomen worden."

Met 'SustaCare' wil Zorgnet-Icuro ziekenhuizen een duwtje in de rug geven. "SustaCare is een tool ontwikkeld in samenwerking met EY en met de input van onder meer ZNA en Emmaüs die ziekenhuizen als het ware een spiegel moet voorhouden m.b.t. hoe duurzaam ze scoren op vlak van aankoop, mobiliteit, waterverbruik, personeelsbeleid, enz. Zo weten ze welke weg ze nog moeten afleggen. In feite vertrekt SustaCare vanuit de 17 Sustainable Development Goals (SDG's) van de VN (de doelstellingen die de wereld zich stelt richting 2030 om aan duurzame ontwikkeling te werken, nvdr)", licht Peter Raeymaekers toe.

Klimaatvisieplan

"SustaCare kan ook als klimaatvisieplan dienst doen, en op die manier fungeren als een handige managements- tool voor ziekenhuizen", vervolgt Raeymaekers. Het uitwerken van een klimaatvisieplan is een van klimaatengagementen uit 2017 - normaal was de deadline eind vorig jaar, maar door de coronacrisis is deze met een jaar uitgesteld.

In de toepassing zullen ook suggesties voor mogelijke maatregelen of ingrepen worden opgenomen die zieken- huizen kunnen toepassen om hun score op bepaalde vlakken te verbeteren. "Belangrijk om te benadrukken is dat ziekenhuizen niet op alle domeinen tegelijk grote stappen moeten ondernemen en ook niet meteen op al hun campussen als ze er meerdere hebben. Door stap voor stap te werken kom je al een heel eind. Dat is meteen ook het 'voordeel' van de veelomvattendheid van duurzaamheid: je kan altijd iets doen. Maar om iets te kunnen doen, is het wel zo handig als je over een kader beschikt waarbinnen je kan werken, zodat het ook duidelijk is waarmee je bezig bent."

Op termijn is het ook de bedoeling dat SustaCare ziekenhuizen toelaat om de vorderingen op het vlak van duurzaamheid te vergelijken zodat ze op die manier kunnen leren van elkaar, zegt Raeymaekers. "Een beetje competitie is nooit slecht." De toepassing is in een vergevorderd stadium van ontwikkeling, lancering is voorzien voor Q2 2021.

Met de toenemende aandacht voor de klimaatverandering, is de voorbije jaren het overkoepelende thema duurzaamheid ook meer op de maatschappelijke agenda gekomen. Ook in de Vlaamse zorg- en ziekenhuissector zien we stilaan (meer) duurzaamheidsinspanningen opduiken. "Maar vaak gaat het om lokale initiatieven, die bovendien focussen op een welbepaald aspect van duurzaamheid. Vandaag zijn er nog maar weinig zieken- huizen waarin sprake is van een structurele, gecoördineerde aanpak met betrekking tot het thema", zegt Peter Raeymaekers. "In feite is duurzaamheid een waarde die elke ziekenhuiswerknemer op elk moment van zijn dag en breder, zijn loopbaan, moet meedragen, en dat is tot op heden nog niet het geval." Het woord zegt het: duurzaam is 'iets' dat moet blijven, dat duurzaam is. De engagementen in het kader van het klimaatakkoord van Parijs waarmaken, bijvoorbeeld (dat o.m. stipuleert dat de EU tegen 2050 zo'n 80 tot 95% minder broeikasgassen uitstoot). Daarop ondertekenden verschillende koepelorganisaties binnen de zorg - en welzijnssector en toenmalig Vlaams minister van Volksgezondheid Jo Vandeurzen, samen met het Vlaams Energiebedrijf, in 2017 13 klimaatengagementen. Tot op heden is er vooral ingezet op de C02-reductie van gebouwen en activiteiten, weet Peter Raeymaekers. "In de komende jaren zullen deze klimaatengagementen nog verder geconcretiseerd moeten worden. Het loopt niet met zevenmijlslaarzen, dat klopt. Maar stilaan gaan we van welwillendheid naar actie op het terrein." Nochtans zijn zorginstellingen grootverbruikers van energie, water, voedsel en grondstoffen. Vanuit hun maatschappelijke missie, namelijk de zorg voor de patiënt, hebben zij er alle belang bij om in te zetten op duurzaamheid en een gezonde toekomst. Wat bijvoorbeeld bespaard wordt op bovengenoemde elementen of een duurzamere inzetting ervan, zou kunnen geherinvesteerd worden in betere zorg. Het is zeker geen teken van slechte wil, benadrukt Peter Raeymaekers. "Duurzaamheid - of beter de inspanningen die ervoor nodig zijn - is niet de core business van ziekenhuizen. Duurzaam bouwen of energieneutraal bouwen, inzetten op groen, afvalscheiding, duurzaam materiaal gebruik, ... zijn tot nu toe geen bepalende factoren geweest in het zorgtraject. Integendeel, soms is het hygiënischer om bijvoorbeeld met wegwerpmaterialen te werken. Het vereist een mindswitch in een domein waarin men niet gewoon is om te vertoeven." Vandaar dat het belangrijk is om als sector een gezamenlijke doelstelling te hebben, en zich daar ook samen achter te scharen - cf. de klimaatengagementen. Peter Raeymaekers "Er zijn succesvolle initiatieven die 'van onderuit' gestart zijn, niet zelden gaat het in deze gevallen om grote instellingen die daardoor ook op relatief grote schaal iets hebben kunnen bereiken. Maar projecten die men kan 'uitvergroten' naar de rest van de sector zijn nog in de minderheid. Wat we ook vaak zien is dat het initiatief van één persoon komt die met zijn idee vervolgens een gans team kan enthousiasmeren en ook de directie over de streep trekt, want uiteindelijk is het aan de directietafel dat de strategische beslissingen genomen worden."Met 'SustaCare' wil Zorgnet-Icuro ziekenhuizen een duwtje in de rug geven. "SustaCare is een tool ontwikkeld in samenwerking met EY en met de input van onder meer ZNA en Emmaüs die ziekenhuizen als het ware een spiegel moet voorhouden m.b.t. hoe duurzaam ze scoren op vlak van aankoop, mobiliteit, waterverbruik, personeelsbeleid, enz. Zo weten ze welke weg ze nog moeten afleggen. In feite vertrekt SustaCare vanuit de 17 Sustainable Development Goals (SDG's) van de VN (de doelstellingen die de wereld zich stelt richting 2030 om aan duurzame ontwikkeling te werken, nvdr)", licht Peter Raeymaekers toe. "SustaCare kan ook als klimaatvisieplan dienst doen, en op die manier fungeren als een handige managements- tool voor ziekenhuizen", vervolgt Raeymaekers. Het uitwerken van een klimaatvisieplan is een van klimaatengagementen uit 2017 - normaal was de deadline eind vorig jaar, maar door de coronacrisis is deze met een jaar uitgesteld. In de toepassing zullen ook suggesties voor mogelijke maatregelen of ingrepen worden opgenomen die zieken- huizen kunnen toepassen om hun score op bepaalde vlakken te verbeteren. "Belangrijk om te benadrukken is dat ziekenhuizen niet op alle domeinen tegelijk grote stappen moeten ondernemen en ook niet meteen op al hun campussen als ze er meerdere hebben. Door stap voor stap te werken kom je al een heel eind. Dat is meteen ook het 'voordeel' van de veelomvattendheid van duurzaamheid: je kan altijd iets doen. Maar om iets te kunnen doen, is het wel zo handig als je over een kader beschikt waarbinnen je kan werken, zodat het ook duidelijk is waarmee je bezig bent." Op termijn is het ook de bedoeling dat SustaCare ziekenhuizen toelaat om de vorderingen op het vlak van duurzaamheid te vergelijken zodat ze op die manier kunnen leren van elkaar, zegt Raeymaekers. "Een beetje competitie is nooit slecht." De toepassing is in een vergevorderd stadium van ontwikkeling, lancering is voorzien voor Q2 2021.