Pillen... Wie wordt er beter van?

Het is slechts een van de vele maatregelen die het netwerk voorstelt in een recent rapport over het geneesmiddelenbeleid. Het kwam tot stand met de hulp van de Vlaamse Vereniging van Ziekenhuisapothekers (VZA). De auteurs focussen op de financieel-economische aanpak om tot een prijsbewust en kwaliteitsvol aanbod te komen. Ook het overheidsbeleid wordt gefileerd. Complex is op dit terrein een understatement. Tal van beleidsdomeinen spelen een rol: (pre)markttoegang, terugbetalingen, economisch mededingings- en prijsbeleid, ziekenhuisfinanciering, enz. Er is een stevig spanningsveld tussen het kwaliteits- en veiligheidsstreven - plus bijhorende wetgevende eisen en normen - en de opgelegde besparingen. Vooral door nieuwe, innovatieve en dure geneesmiddelen in oncologie, reumatologie enz. stegen de Riziv-uitgaven tussen 2014 en 2020 van 4 naar 5,5 miljard. 'Compensatiemaatregelen' verlaagden de reële Riziv-kost wel. Na aftrek daarvan gaat de ziekteverzekering in 2022 uit van 6,7 miljard euro bruto en 5,4 miljard netto uitgaven. Voor 85% gaat het over contractgeneesmiddelen in het ziekenhuis. Al jaren tracht de overheid het budget in de klauw te houden. Dat doet ze onder meer via sectorafspraken - een nieuw Toekomstpact is in de maak -, het verlagen van de prijs naarmate een product langer op de markt is en via de facturatieregel van 85%. Die houdt in dat de overheid het ziekenhuis slechts 85% vergoedt van de prijs voor contrastmiddelen en producten waarvoor een biosimilar of generisch medicijn bestaat. Dat dit financieel nadelig is voor de ziekenhuizen hoeft geen betoog, zeker voor middelen waaraan een tekort is. Andere besparingen: minder of gerichter gebruik, bijvoorbeeld door forfaitarisering, verantwoord voorschrijfgedrag, enz. Zorgnet vraagt de overheid nieuwe beleidspistes te verkennen, een plafond voor de duurste geneesmiddelen bijvoorbeeld, of snelle toegang aan redelijke prijzen tot innovatieve medicijnen enz. Uiteraard moet er voldoende budget blijven om de noodzakelijke behoeften te dekken, ook in het Budget Financiële Middelen (BFM). In 2019 was de apotheek goed voor 19,1% van de ziekenhuisomzet. Dat aandeel stijgt nog. Uitgaven en inkomsten namen in absolute cijfers even snel toe waardoor het ziekenhuis een dalende relatieve marge heeft. Steeds vaker gaat het ook over innovatieve medicijnen waarop de apotheek geen winstmarge heeft. De hoger vermelde 85%-regel moet afgeschaft worden, vindt Zorgnet-Icuro. Apotheken doen aankopen via een aanbesteding of tender - "een goed instrument". Voor geneesmiddelen gebeurt dat meer en meer via aankoopcentrales of in de netwerken via aankoopsamenwerking. Het best aangeboden product wint op voorwaarde dat er voldoende spelers meedoen. Dat is niet altijd het geval. "Succesvol en doordacht tenderen vergt een gelijk speelveld voor gelijkwaardige producten. Op alle vlakken zorgt het voor substantiële besparingen. Het maakt ook deel uit van het kwaliteitssysteem", aldus het rapport. "Maar tenderen organiseren brengt kosten mee en inzet van personeel. Terwijl de apotheek steeds meer opdrachten krijgt en duurdere therapieën voor meer administratieve ballast zorgen. Er zijn dus bijkomende investeringen nodig en er moet aan alle voorwaarden voldaan zijn", zo luidt het. Inkomsten genereren de ziekenhuizen door medicijnen volgens complexe tarificatieregels te factureren aan het Riziv en de patiënt. Het globaal budget voor het geneesmiddelenforfait daalt overigens al jaren en varieerde in 2021 tussen 52,58 en 135,41 euro per opname. Soms volstaat dat, soms niet. Zorgnet vraagt dat de ziekenhuiskoepels dit samen met het Riziv zouden analyseren - zoals tot 2014 het geval was. "De race to the bottom van het forfait moet stoppen en het bespaarde geld - 100 miljoen - moet geherinvesteerd worden." Andere inkomstenbronnen van de ziekenhuisapotheek zijn afleveringsmarges, beperkte winstmarges, onderdeel B5 van het BFM, enz. B5, klaagt Zorgnet, houdt wel geen rekening met activiteitstoenames of nieuwe verplichtingen. De lijst maatregelen met een negatief effect op de marge is lang. Dat geldt helaas ook voor het toenemend aantal opgelegde opdrachten en normen. "Stop daarmee!", eist Zorgnet. "En vergoed de ziekenhuisapotheek beter want de balans tussen inkomsten en kosten helt te veel over naar de kostenkant." Het netwerk van zorgvoorzieningen hekelt ook de vele regeltjes en systemen in het geneesmiddelenbeleid. Daar zijn tal van stakeholders op Europees, nationaal en Vlaams niveau bij betrokken maar is alles altijd wel nodig? Overheid, industrie, ziekenhuizen, artsen, apothekers... verspillen veel tijd aan het registreren, aanpassen en toepassen van al die regels, afwijkingen, uitzonderingen en compensatiesystemen. Zorgnet-Icuro vraagt een effectief, relevant, coherent en efficiënt beleid waarbij de ziekenhuizen als actieve partner kunnen optreden.