'Beter word ik niet, maar wel blij van de kunst die hier hangt'

Nagenoeg alle UMC's in Nederland beschikken over een (zeer) uitgebreide kunstcollectie en hebben een gediplomeerd conservator/curator op de loondienst staan. Een van de actiefste UMC's op cultureel vlak is het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), pal in het centrum aan de achterzijde van het station gelegen en sterk geïntegreerd in het stedelijke culturele leven.Het LUMC heeft zo'n 2.600 kunstwerken in bezit, waaronder grote namen zoals Karel Appel, Bram Bogart, Corneille, Armando, Lucebert, Jan Cremer, Henk Visch, Barbara Hepworth, Sebastiao Salgado, Erwin Olaf, William Klein, Marlene Dumas, Marc Mulders, Michel Seuphor, Roger Raveel, Narcisse Tordoir, Johan Creten, Carl De Keyzer. Het betreft een internationale collectie van museaal niveau, bestaande uit schilderijen, sculpturen, grafiek en fotografie, die een eigenzinnig beeld geeft van de artistieke periode van Cobra tot heden. Het merendeel van de 2.600 kunstwerken zijn tentoongesteld in de drie gebouwen van het LUMC: het ziekenhuis, de universiteit, het onderzoekscentrum. Het restant wordt bewaard in twee kleine reserves in de depots van het ziekenhuisgebouw.Heel fier is het ziekenhuis op het werk Le Grand Vivisecteur van de Belg Johan Creten, een bronzen uitvoering van de uil waarvan er slechts drie exemplaren bestaan (in Mechelen naast Sint-Romboutstoren staat er ook eentje). De wijze uil bewaakt als het ware de inkom van het ziekenhuis.Wat het LUMC onderscheidt van andere UMC's is de uitgebreide lijst van culturele activiteiten die er worden georganiseerd en die de verbinding maken tussen het ziekenhuis en het stedelijk weefsel. "Jaarlijks organiseren we een vijftal tijdelijke thematische tentoonstellingen in onze open galerie op het gelijkvloers naast de ontvangstbalie van het ziekenhuis", vertelt drs. Sandrine van Noort, die als historica en kunsthistorica sedert 12 jaar instaat voor het beheer van de collectie."We openen telkens met een vernissage waarop mensen van binnen en buiten ziekenhuis, maar ook patiënten welkom zijn. Gedurende de looptijd van de tentoonstelling komt er heel wat volk over de vloer, vaak patiënten en hun bezoekers, maar ook 'doktoren' en verplegend personeel. Oh neen, kunst in een ziekenhuis hoeft niet vrijblijvend te zijn. We durven heus wel de grenzen af te tasten. Een goed kunstwerk bezit een gelaagdheid van betekenissen en nodigt de kijker uit tot nadenken. We nodigen de bezoekers dan ook uit om hun bedenkingen neer te schrijven in een logboek en die citaten houden we allemaal bij. Deze notities tonen de sterke betrokkenheid en de appreciatie van de bezoekers die in het kunstwerk een teken van troost of een moment van afleiding vinden. Kunst is iets universeels, alles overstijgend, duurzaams, een soort baken. Met kunst doorbreken we de steriele omgeving van het ziekenhuis. De aanwezigheid van kwaliteitsvolle kunst is voor het LUMC een visitekaartje voor de kwaliteit van de zorg!", zo klinkt het enthousiast.De LUMC Art Collection bestaat 30 jaar. Ter gelegenheid van die verjaardag werd trouwens in de maand juni van dit jaar een dijk van een kunstboek uitgegeven onder de titel Kunst laat het LUMC zien. 30 jaar kunst in het Leids Universitair Medisch Centrum. "In de jaren 1980 werd de galerie geopend", vertelt Van Noort. "Je had toen nog de éénprocentsregeling die ziekenhuizen verplichtte om 1 procent van de bouwkost aan kunst te besteden. Die regeling werd intussen in Nederland afgeschaft, maar dat heeft de UMC's en vele AMC's er niet van weerhouden om door te gaan en hun kunstcollecties te blijven verrijken. We komen trouwens geregeld met de curatoren van de UMC's samen om ervaringen uit te wisselen en soms groeien er uit dat overleg gezamenlijke initiatieven en/of uitwisselingen. We maken met zijn allen ook deel uit van de Vereniging van Bedrijfscollecties.""Binnen het ziekenhuis hebben we een Kunstcommissie waarin de diensthoofden zetelen, dokters en verpleegkundigen, maar ook mensen van buiten het ziekenhuis, de oud-directeur van het Museum De Lakenhal bijvoorbeeld, of een student die frisse ideeën aanbrengt. Daaruit groeien initiatieven, zoals het tot stand brengen van een beeldenroute rond het ziekenhuis, nieuwe projecten zoals de artistieke invulling van de wachtkamers waarmee we gestart zijn: diabetes was de eerste, cardiologie volgt in het najaar. Met de stedelijke musea worden soms gezamenlijke projecten uitgewerkt, zoals in 2017 rond de kunststroming De Stijl. Elke zondag organiseren we bovendien klassieke concerten waar patiënten die deze willen bijwonen soms in bedden worden naartoe gebracht, terwijl bedlegerige patiënten de concerten in hun kamer op de buis kunnen volgen."Dat moet toch allemaal een pak geld kosten? "Het zal je misschien verbazen maar mijn jaarbudget voor aankopen en tentoonstellingen - personeelskosten niet meegerekend - ligt ruim onder een ton (100.000 euro, nvdr). De beeldenroute wordt apart gefinancierd, de wachtkamers komen op rekening van de verschillende medische afdelingen en voor ruimere tentoonstellingen of grote installaties kloppen we aan bij fondsen zoals het Mondriaanfonds."Om de argumenten kracht bij te zetten, citeren we Dr. Jaap Fogteloo, voorzitter Kunstcommissie LUMC, in het voorwoord van het boek Kunst laat het LUMC zien: "Een longitudinale studie, waarbij in ruimtes voor patiënten aanvankelijk geen kunst te zien was en vervolgens wel, toonde aan dat de aanwezigheid van kunst een positieve invloed heeft op patiënttevredenheid "(1). In die optiek is het geld dat een ziekenhuis in kunst pompt, wel bijzonder goed geïnvesteerd.