Het ziekenhuisnoodplan is dood, leve het ZNP!

Een noodplan hebben, is op zich niet nieuws. "Men vindt al noodplannen terug bij de Egyptenaren rond 2800 voor Christus", zegt professor Frédéric Thys, die het ziekenhuisnoodplan heeft voorgesteld op het laatste congres van de Franstalige vereniging van technisch verantwoordelijken voor de veiligheid van de ziekenhuisinstellingen (AFTSH).Anticiperen op urgentie is een noodzaak. "Wanneer er zich een ramp voordoet, is het belangrijk een goed evenwicht te hebben tussen behoeften en middelen. Je moet dan de juiste personen hebben op het juiste moment. Hoe kan dat? Dat is de kwadratuur van de cirkel..."De actoren in een ziekenhuis hebben de neiging een overdreven vertrouwen te koesteren in hun kunnen op het moment dat een ramp zich zou voordoen, meent professor Thys. "Ze denken dat een rampsituatie simpelweg een uitvergroting is van hun dagelijkse activiteiten, en dat hun handelingen precies dezelfde zullen zijn. Dit is natuurlijk volledig fout. Alleen een toereikende voorbereiding kan ervoor zorgen dat de chaos die zal ontstaan beheersbaar wordt. De verzadiging van de dienst die betrokken is bij de rampspoed, alsook de context, maken dat het ene individu anders zal reageren dan het andere individu. Sommigen slaan op de vlucht, anderen staan aan de grond genageld, het vraagt tijd om zich aan te passen.""Men is nooit voorbereid op een ramp. Dat geldt zelfs voor een spoedarts die gespecialiseerd is in rampen", stelt de verantwoordelijke van de spoeddienst van het Grand Hôpital de Charleroi (GHDC). "Onze vorming heeft ons een selectiemethode aangeleerd. We hebben daarvoor een certificaat gekregen. We zijn er voor klaargestoomd om een ramp te managen. Maar als er in het ziekenhuis een ramp plaatsvindt, is de situatie complex. Een brand, een overstroming, een stroomonderbreking, een IT-panne... Dat brengt veel meer met zich mee dan de zorgproblematieken. Dat is ook de reden waarom we bij elke situatie moeten teruggrijpen naar standaardprocedures om zo op een adequate manier te kunnen handelen. Niemand van ons weet afzonderlijk wat we samen weten: we moeten dus vooral communiceren. We moeten vooral meer samenzitten om tot een betere aanpak van dat soort situaties te komen."België was nochtans een van de voorlopers inzake urgentiegeneeskunde. De discipline zag het licht in de jaren 1960 en heel wat urgentieplannen werden toen reeds geïmplementeerd in onze ziekenhuizen. "Maar de controle was, globaal gezien, vooral administratief", stelt Frédéric Thys vast.De aanslagen van 2016 hebben verandering gebracht in deze situatie. "Bij de aanslagen in Brussel kwamen de mensen van overal om hulp te verlenen. Maar ze hinderden ons. De telefoonlijnen waren geblokkeerd zodat we moesten overschakelen op Whatsapp. Die gebeurtenissen hebben ons een duw in de rug gegeven. Bij alle actoren groeide het besef van de verantwoordelijkheden en de moeilijkheden die bij zulke gebeurtenissen komen kijken.""Waren we wel voorbereid op dat soort situaties? Toen bleek dat 35% van de ziekenhuizen geen administratief goedgekeurd noodplan hadden. En dat slechts 49% een uitgebreide rampoefening had uitgerold."Het ziekenhuisnoodplan is ontstaan vanuit deze vaststelling en vertaalt de wil om een gemeenschappelijk plan in te stellen voor alle ziekenhuizen. Het ziekenhuisnoodplan bestaat uit drie grote delen: het deel pre-incident (preventie, voorbereiding), de beheersing van het incident zelf en het deel postincident dat focust op de lessen die te trekken zijn uit de voorbije gebeurtenis.De nood aan gelijkvormigheid, met name voor rampen die zich voordoen buiten de ziekenhuizen en waar een goeie communicatie met de politie en de brandweer essentieel is, heeft het opmaken van een nieuw ZNP in de hand gewerkt.Eerste nieuwigheid van het ziekenhuisnoodplan: twee pijlers, een medische en een technische. Het medisch plan omvat heel wat verschillende onderdelen, zoals de medische interventie op zich, maar ook de psychosociale risico's, de gezondheidsrisico's en de risico's die gelinkt zijn aan grote manifestaties. "Bij een hoogrisicowedstrijd in het voetbal, komt een ploeg spoedartsen vooraf al samen om een preventieplan op te zetten", verklaart professor Thys.Tweede nieuwigheid: de verantwoordelijkheid van de algemeen directeur. Het technisch ZNP is uitgewerkt door een preventieadviseur en de technisch directeur, terwijl het medisch ziekenhuisnoodplan ontwikkeld is door de medisch directeur. Beide plannen vallen onder de verantwoordelijkheid van de algemeen directeur.Nog een andere nieuwigheid kenmerkt het nieuwe ziekenhuisnoodplan. Voortaan is er een goedkeuring nodig op verschillende sleutelniveaus. Een eenduidige terminologie werd opgesteld en er wordt een jaarlijkse oefening voorzien. Tevens is er een lijst nodig van de specifieke risico's die te maken hebben met de geografische inplanting van het ziekenhuis. De 112-lijn laat toe een urgentieselectie te doen om het ziekenhuisnoodplan uit te rollen op ofwel beperkte of algemene manier. De fasering is eveneens aangepast: "Vroeger hadden we het over pre-alarm en alarm enz. Vandaag gaat het over informatiefasen en actiefasen", specifieert Frédéric Thys.Ten slotte is het belangrijk aan te geven dat het ziekenhuisnoodplan ook onderscheid maakt in soorten rampen: gijzeling, bomalarm, natuurrampen, elektriciteitsonderbreking, voedselvergiftiging, maar ook brand, explosie, instorting van een gebouw, wateroverlast, hittegolven, koudegolven enzovoort.Elke instelling heeft een presentatie gekregen van het plan en weet wat er van hen verwacht wordt. Het schema van het ziekenhuisnoodplan is beschikbaar op het internet, meer bepaald op het platform van de FOD Volksgezondheid.Er is gigantisch veel werk aan de winkel. Het plan brengt ook institutionele problemen met zich mee die moeten worden aangepakt. "Het kost tijd om een ziekenhuisnoodplan op te stellen, want je moet een kadaster maken van al het bestaande, een risicoanalyse opmaken, preventie en voorbereiding uittekenen én verantwoordelijken aanduiden. Dit betekent heel veel heen- en weergeloop. Monnikenwerk is het", beaamt Frédéric Thys.Een mogelijk probleem is dat het personeel slecht zou reageren. Dus moet een pedagogische vertaalslag worden gemaakt om het personeel niet meteen af te schrikken wanneer het voor het eerst kennismaakt met het ZNP. "We hebben nagedacht over de termen die je gebruikt als je bijvoorbeeld een schietpartij moet managen. De persoon die op het moment van die schietpartij aanwezig is, moet meteen kunnen reageren en mag niet perplex staan."Los van die problemen is het ziekenhuisnoodplan, ondanks zijn zeer theoretische opsmuk, heel praktisch van aard. "We hebben er in Charleroi veel tijd aan besteed om het ziekenhuisnoodplan zo praktisch mogelijk voor te stellen. We hebben actiefiches opgesteld met algemene en specifieke orders om het hoofd te bieden aan diverse situaties", preciseert professor Thys. "Soms moet je ook simpele dingen managen, zoals bijvoorbeeld de mensen helpen een plaats te vinden om hun auto te parkeren."Tot slot blijkt het ZNP een tool van zijn tijd te zijn, gezien het een goede multidisciplinaire communicatie vereist. "Om zoveel situaties te managen - zowel medisch als technisch - is het nodig om connecties te maken tussen de technische en medische beroepen van een ziekenhuis", meent Frédéric Thys. Simulatie-oefeningen die handig gebruik maken van de nieuwe technologie zijn dan ook zeer wenselijk. "We kunnen best nog wat meer rampoefeningen organiseren om een bepaald competentieniveau te bereiken. Dankzij virtual reality moet dat kunnen. Laat ons een voorbeeld nemen aan de strenge procedures die van kracht zijn in de luchtvaart." Een luchthaven vlak bij een ziekenhuis brengt uiteraard heel wat risico's m.b.t. besmettelijke ziekten, rampen, opgeslagen brandstof... met zich mee.De aanslagen in Parijs en vervolgens in Brussel in 2016 hebben de overheid alvast de noodzaak doen inzien van de harmonisering van het ziekenhuisnoodplan.