...

Een studie uitgevoerd tussen 2011 en 2013 door de KU Leuven bij 5.833 deelnemers - waaronder 1.198 artsen - wijst op de significante prevalentie van symptomen van burn-out in ziekenhuizen. "De empirische studie toont aan dat 6,6% aan burn-out lijdt en 13,5% tot de risicogroep behoort", zo luidt het."Werkdruk, rolconflicten en emotionele belasting hebben een grote invloed op de drie belangrijkste symptomen van burn-out: emotionele en mentale burn-out, depersonalisatie en verminderde zelfontplooiing", zegt Dan Lecocq, professor-onderzoeker aan de École de santé publique van de ULB.Om daar wat aan te doen, boog de verpleegkundige zich over een concept dat ontwikkeld werd door zijn Amerikaanse collega's, het Magnet Hospital, een ziekenhuis dat in staat is om verpleegkundigen aan te trekken en te behouden met een lage turn-over en een hoge werktevredenheid.Het concept is niet nieuw, het dateert uit de vroege jaren 1980 in de Verenigde Staten, en diende vooral om het tekort aan vrouwelijke verpleegkundigen op te vangen. Het tekort, in combinatie met een hoog verloop, absenteïsme en werkonbekwaamheid zijn hoger dan in bijna alle andere beroepen en leidt tot disfuncties in tal van ziekenhuizen.De onderzoekers richtten zich op ziekenhuizen die er in slagen om hun verpleegkundigen te 'houden' en onderzochten hoe die ziekenhuizen dat deden. De American Nurses Association (ANA) screende 155 ziekenhuizen om uit te zoeken welke de beste resultaten haalden in het aantrekken en behouden van verpleegkundigen. Er werden 14 kwaliteiten geïdentificeerd bij de 41 meest 'aantrekkelijke' ziekenhuizen, van de kwaliteit van verpleegkundig leiderschap tot de valorisatie van interdisciplinaire relaties.De ANA maakte een label van de 14 kwaliteiten. Een eerste ziekenhuis werd geaccrediteerd in 1993. In 2017 zijn bijna 500 ziekenhuizen geaccrediteerd, de meerderheid in de Verenigde Staten, maar ook daarbuiten, waaronder België.Sinds eind 2017 is het UZA het eerste Europese ziekenhuis met het label 'Magnet Hospital'. Dit is het enige Belgische ziekenhuis tot nu toe, hoewel andere ziekenhuizen geïnspireerd zijn door het principe. Dit is bijvoorbeeld het geval in het UVC Brugmann waar de verpleeg- en paramedische afdeling een strategie opzette voor het aantrekken en behouden van personeel.Maar deze erkenning mag niet verward worden met de 'traditionele' accreditatie. "De Magneterkenning betreft het aantrekken en behouden van personeel en het welzijn op het werk. Er zijn bruggen met 'traditionele' accreditaties, maar het zijn verschillende processen", zegt Lecocq.De wetenschappelijke literatuur is het eens over de oorzaken van het succes van Magnet-ziekenhuizen. Ten eerste is het zo, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, dat de financiële incentives niet noodzakelijk de belangrijkste zijn. Waardering en feedback zijn net zo krachtige, zo niet krachtigere factoren die bijdrage aan de werktevredenheid."Magnet-ziekenhuizen betalen goed, maar hun loonpolitiek is niet uitzonderlijk of buitengewoon", zo staat te lezen in een artikel uit 2006 in het wetenschappelijk tijdschrift Pratiques et Organisation des Soins. "Luisterbereidheid is een goed voorbeeld. Dit kenmerk van de Magnet-ziekenhuizen speelt een belangrijke rol bij de tevredenheid van zowel personeel als managers. Door de gemakkelijke en informele toegang tot directie voelt men zich gehoord en neemt het wederzijds vertrouwen tussen manager en personeel toe."Naast het welzijnsaspect, toonde een kwalitatief onderzoek op het einde van de jaren 1980 al de kwaliteit van de Magnet-ziekenhuizen op ondernemingsniveau. "De eigenschappen zijn nog altijd relevant", zegt Yvon Brunelle. "Ze hebben het voordeel dat ze alleen het verplegend personeel betreffen; alle medewerkers zijn betrokken." Volgens de studie, en om slechts enkele criteria te noemen, tonen de ziekenhuizen een concrete bezorgdheid voor de patiënt, bevorderen ze autonomie en dynamiek, streven ze naar productiviteit, maar met de steun van werknemers, en hebben ze weinig hiërarchische niveaus."In België werd een studie uitgevoerd door dr. Sabine Stordeur van de UCL", vervolgt Lecocq. "In de vroege jaren 2000 leidde ze het Ariq-project (attraction, rétention, implication des infirmiers dans la qualité des soins dans les hôpitaux) en werkte ze aan een aantal aspecten van Magnet-ziekenhuizen. Het onderzoek toont aan dat 'goede' Belgische ziekenhuizen bepaalde kenmerken van Magnet-ziekenhuizen hebben: ze zijn weinig hiërarchisch, er is een goede samenwerking tussen gezondheidswerkers, er is ondersteuning, enz. (zie kader). De wetenschappelijke literatuur bewijst dat Magnet-ziekenhuizen bijdragen aan de arbeidstevredenheid en het personeelsverloop verlagen. Dat personeelsverloop is een van de belangrijkste risico's van een afnemende zorgkwaliteit en patiëntveiligheid."In moeilijke tijden voor de zorg is de aanpak van Magnet-ziekenhuizen des te zinvoller. "We zitten in een fundamentele overweging om de Triple Aim van de zorgkwaliteit te transformeren (verbetering van de patiëntervaring en van resultaten en kostenverlaging, nvdr), tot een viervoudige doelstelling. Zo kunnen we het streefdoel toevoegen om de levenskwaliteit in de werkomstandigheden van gezondheidswerkers te verbeteren", besluit de onderzoeker.