...

In Belgische ziekenhuizen moet een verpleegkundige gemiddeld voor 9,4 patiënten instaan. Onveilige situaties ontstaan wanneer de verhouding tussen verpleegkundige en het aantal te verzorgen patiënten meer dan acht bedraagt, zo luidt een internationale vuistregel. Op 49% van de patiëntdagen moet volgens het KCE-onderzoek een verpleegkundige op de afdelingen chirurgie en interne geneeskunde voor meer dan 8 patiënten zorgen. Men kan ervan uitgaan dat 's nachts minder verpleegkundigen nodig zijn, dat één persoon dan voor 15 patiënten kan instaan. Dan komt men uit op, over de hele dag gerekend, gemiddeld 10,6 patiënten per verpleegkundige als nog veilig. Die norm wordt in Belgische ziekenhuizen eveneens overschreden op 17% van de patiëntdagen.Het KCE meldt grote verschillen tussen de ziekenhuizen: het aantal patiënten varieert er van 6,1 tot 12,7. Per shift bekeken bedraagt de verhouding:gedurende de ochtend/dag: 7,1 patiënten per verpleegkundige (variatie: 5,4 tot 9,9);gedurende de namiddag/avondshift: 8,9 patiënten per verpleegkundige (variatie: 4,6 tot 13,3);'s nachts: 18,1 patiënten per verpleegkundige (variatie: 8,0 tot 27,6).Het Kenniscentrum voerde het onderzoek uit samen met het team dat in 2009 de RN4CAST-studie uitvoerde. Het hernam een deel van dit tien jaar oude onderzoek, toen op Europese schaal. Zo is voor de acute ziekenhuizen een vergelijking mogelijk. Tien jaar geleden moest een verpleegkundige in de Belgische ziekenhuizen gemiddeld voor 10,7 patiënten instaan. Maar, aldus berekent het rapport, de evolutie van de personeelsbezetting volgde eigenlijk alleen maar de toegenomen zorgintensiteit.Uit de herhaling van de RN4CAST-bevraging blijkt verder dat 74% van de verpleegkundigen de ziekenhuizen goede scores toekent voor de 'verpleegkundige visie op kwaliteit van de zorg', 65% voor de goed relaties tussen arts en verpleegkundigen, en 63% voor 'verpleegkundig leiderschap'. Slechte scoren waren er voor adequaatheid van de bestaffing (maar 29% positief) en 'deelname aan het ziekenhuis' (40% positief). Er is grote variatie tussen ziekenhuizen - ook wat betreft de evolutie sinds 2009Verpleegkundigen geven aan dat ze tijdens hun laatste shift gemiddeld 2,2 van 7 belangrijke klinische taken niet hadden uitgevoerd. Zo rapporteerde telkens 37% van de verpleegkundigen dat ze geen adequate observatie van de patiënt hadden kunnen doen, en dat ze bedlegerige patiënten niet van houding hadden veranderd in bed (preventie decubitus). Planning en communicatie moesten er nog vaker aan geloven. Een (troostende) babbel met de patiënt zat er voor 67% van de verpleegkundigen niet in. Het aantal activiteiten dat niet werd uitgevoerd nam de voorbije tien jaar toe.Niet meer dan 46% van de verpleegkundigen beschouwt de patiëntenveiligheid op de afdeling waar ze werkzaam zijn als goed of zeer goed.Verpleegkundigen moeten al te vaak taken verrichten die even goed door ondersteunend personeel kunnen worden uitgevoerd: 82% dient al eens maaltijden op, 61% heeft ingestaan voor het transport van patiënten in het ziekenhuis.Het KCE berekent dat, om op korte termijn manifest onveilige situaties weg te werken, er belangrijke investeringen nodig zullen zijn. Wanneer men op elk tijdstip wil voorkomen dat een verpleegkundige voor meer dan acht patiënten moet instaan, moeten er 2.533 voltijdse verpleegkundigen bijkomen. Dat vraagt een extra budget van 159 miljoen euro. Wanneer men zich ertoe wil beperken om alleen overdag deze veilige ratio te bereiken (en dan alleen nog maar 'gemiddeld') dan volstaan 220 nieuwe voltijdse verpleegkundigen en is men er met 16 miljoen euro extra vanaf.Noteer wel dat het KCE alleen de situatie in enkele klassieke afdelingen analyseerde, in de eerste plaats de afdelingen interne geneeskunde en algemene chirurgie en bij uitbreiding pediatrie, geriatrie en revalidatie. De spoed, de psychiatrie en neurologie, en het dagziekenhuis - bijvoorbeeld - werden in deze analyse niet mee opgenomen.De normen voor de financiering (Budget Financiële Middelen) en de erkenning zijn duidelijk aan een herziening toe, stelt het Kenniscentrum. Het BFM moet transparanter worden: er moet een budget zijn om aan de minimumveiligheidsnormen te komen, een aanvullend budget om het verschil in zorgintensiteit op te vangen, een budget voor gespecialiseerde verpleegkundige functies en een budget voor bijkomende personeelskosten.Een task force moet voor de verschillende verpleegkundige afdelingen juiste behoefte aan personeelsinzet bepalen. Ze moet de juiste kwalificatiemix vaststellen: het juiste aantal bachelors, en niet te weinig maar ook niet te veel ondersteunend personeel. Deze oefening moet geregeld opnieuw gebeuren. De juiste ratio's moeten heel duidelijk in de erkenningsnormen staan.Op grond van een vergelijking met het buitenland schatte het KCE toch al de investering in die de komende vijf jaar zal nodig zijn om tot een veilig aantal verpleegkundigen te komen. Het hanteerde daarbij twee berekeningsmethodes. Bij de eerste gaat het ervan uit dat de optimale bezetting gemiddeld wordt bereikt, bij de tweede dat de minimumnorm op elk tijdstip verzekerd is. Volgens de eerste rekenwijze zal men 5.526 extra verpleegkundigen moeten aanwerven, wat 403 miljoen euro zou kosten. Volgens de tweede methode zijn zelfs 5.888 nieuwe verpleegkundigen nodig - en een extra budget van 437 miljoen euro. Nogmaals, het gaat alleen om een aantal klassieke ziekenhuisafdelingen.Het KCE-rapport sluit af met een reeks aanbevelingen voor de verschillende overheden, de ziekenhuizen en de beroepsverenigingen. Voor een gezonde verpleegkunde in de Belgische ziekenhuizen werken alle overheden samen. Het beleid moet aangestuurd worden door data. Het is wenselijk om de verpleegkundige personeelsregistratie op dagniveau in de VG-MZG, die nog recent werd opgeheven, opnieuw te reactiveren. De instrumenten uit het KCE-onde-rzoek om de verpleegkundige werkomgeving en het verpleegkundig welzijn te meten, kan men geregeld opnieuw gebruiken, en koppelen aan databronnen met informatie over uitkomsten en patiëntenervaringen. Een onderzoeksteam moet daarnaast de beleidsmaatregelen proactief evalueren.De ziekenhuissector moet zorgen voor een veilige en aangename werkomgeving. Dat houdt naast voldoende werkkrachten ook leiderschap, deelname aan ziekenhuisbeleid, goede relaties met de artsen en een goede zorgkwaliteit in.