...

In 2020 zat één ziekenhuis op de drie in de rode cijfers. Anno 2022 kunnen we allicht spreken over een verdubbeling, zegt Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder van Zorgnet-Icuro. De zorgkoepel raamt de meeruitgaven dit jaar voor alle Belgische ziekenhuizen op ruim een half miljard euro in vergelijking met 2019, het laatste normale werkingsjaar voor de coronaperiode. De verwachting is dat de situatie in 2023 nog zal verslechteren. Sinds midden 2021 zijn de marktprijzen voor energie fors gestegen. De Nord Stream 1-pijpleiding uit Rusland voorziet een groot deel van Europa van gas, maar levert nu circa 20% van zijn capaciteit door een geopolitiek spel van de Russische president Vladimir Poetin. De aanvoer uit Rusland zal nog een tijd laag blijven, waardoor de Europese voorraden in het verwarmingsseizoen sneller zullen zakken dan normaal. De winter ingaan met normale voorraadniveaus zal niet volstaan om de bevoorradingszekerheid te garanderen. Europa koopt nu maximaal in uit alle hoeken van de wereld, maar moet daarvoor diep in de portemonnee tasten. De gevolgen zijn voelbaar voor iedereen, van huishoudens tot grote bedrijven. De zorgsector vormt daarop geen uitzondering. Niet alleen de meeruitgaven voor energie rijzen de pan uit. Volgens Zorgnet-Icuro weegt de impact van energie ook sterk door op essentiële diensten zoals wasserij en voeding: facturen van leveranciers stijgen met gemiddeld 10 tot 15% op jaarbasis. Daarnaast wijst gedelegeerd bestuurder Margot Cloet erop dat in meerdere ziekenhuizen in 2023 langlopende contracten met leveranciers aflopen, met andere woorden: het is niet uitgesloten dat er nieuwe prijsverhogingen worden doorgevoerd. De ziekenhuizen krijgen daarvoor geen extra middelen - het Budget Financiële Middelen (BFM) van de federale overheid is een gesloten enveloppe die los staat van de reële kosten van een ziekenhuis. Niet enkel de energiekosten brengen de financiële leefbaarheid van de ziekenhuizen in het gedrang. Er zijn ook de opeenvolgende indexsprongen van de lonen van het personeel. Tussen september 2021 en vandaag zijn de lonen met 10,4% gestegen. De inkomsten uit afdrachten op de honoraria, naast het BFM de andere voorname inkomstenbron van ziekenhuizen, zijn daarentegen slechts met 3% gestegen. Op de vraag of ziekenhuisdirecties nu gaan onderhandelen met de medische raden om de afhoudingen van de erelonen van de artsen te verhogen, zegt Cloet: "Tot eind april 2023 kunnen de ereloonsupplementen in de ziekenhuizen niet meer stijgen, dat heeft minister Vandenbroucke beslist. Maar binnen dat plafond kan men onderhandelen om de afdrachten te verhogen." Ze heeft geen weet van ziekenhuizen die daar nu mee bezig zijn, maar sluit deze optie niet uit in de toekomst. Al erkent ze wel dat dit een "economisch moeilijke discussie" is. "Artsen boeten ook in aan koopkracht. Het is moeilijk om dan nog eens te vragen om meer af te dragen van hun honorarium." Het doorrekenen aan de patiënt is per definitie uitgesloten. Zorgnet-Icuro vraagt "alle overheden van dit land aandacht te hebben voor de financiële leefbaarheid van de zorgorganisaties, zodat ze in deze crisis het hoofd boven water kunnen blijven houden en mensen kwaliteitsvolle zorg kunnen blijven geven". De zorgkoepel schuift daarbij twee terreinen van actie naar voren. Een eerste is extra budget voorzien vanuit het Budget Financiële Middelen (BFM). "Het voorziene deel voor de energiekosten is ontoereikend", zegt Margot Cloet. Daarnaast vraagt de organisatie een algemene btw-verlaging naar 6% voor elektriciteit, zoals dat al voor de huishoudens van toepassing is tot 31 maart 2023. De btw-verlaging voor gas is er sinds 1 juli 2022 ook voor ziekenhuizen, woonzorgcentra en andere gebouwen met collectieve verwarmingsinstallaties. "We weten evenwel dat de middelen van de overheid niet onuitputtelijk zijn", stelt Cloet. "Ziekenhuizen en andere zorgorganisaties willen ook hun steentje bijdragen, met name door versneld te investeren in hernieuwbare energie. Denk aan de overkapping van parkings van ziekenhuizen en woonzorgcentra voor het plaatsen van zonnepanelen of de investering in windenergie. Zorgorganisaties beschikken over de infrastructuur die daarvoor mogelijkheden biedt." De zorgkoepel vraagt daarvoor incentives, in de vorm van bv. renteloze leningen. Ook vergunningsprocedures "die heel veel tijd kosten" en verschillen van regio tot regio vormen volgens Margot Cloet een obstakel. Ze erkent evenwel dat dit veelal om langetermijnprojecten - en dus oplossingen - zal gaan. "Al moet het mogelijk zijn om zonnepanelen op een half jaar tijd te laten plaatsen." Die langetermijnmaatregelen zijn nodig, volgens de topvrouw van Zorgnet-Icuro. "Ziekenhuizen zijn energieverslinders, als je maatregelen kan nemen die op termijn én goedkoper zijn en waarbij je minder afhankelijk wordt van de mondiale situatie, kan je ver springen." Nog volgens Zorgnet-Icuro is er van overheidswege bereidheid om oplossingen te zoeken, "maar de budgettaire realiteit wordt ons geschetst met een grote dosis pessimisme", zegt Margot Cloet. "Men kijkt ook naar Europa. Eind september hebben we hopelijk al concrete tools in handen om mee aan de slag te gaan." Dat is geen moment te vroeg. Voor de ziekenhuizen is het schrapen, zegt de gedelegeerd bestuurder. "Sommige stellen investeringen uit, zoals bv. onderhoudswerken aan gebouwen, kleine verbouwingen, voertuigen worden langer in dienst gehouden... Om het comfort en de kwaliteit van zorg te kunnen vrijwaren." Dat er een impact zal zijn op de zorg, in 2023 en op lange termijn, staat volgens Cloet als een paal boven water. "Zeker gezien de bijkomende context van personeelstekort. De kans dat mensen zich zorg zullen ontzeggen, is bovendien zeer reëel."