De huidige gehanteerde energiemaatregelen leveren het ziekenhuis een totale reductie op van 891 ton CO2/jaar. "Voor de komende jaren hebben we een energiebeheersplan opgezet waarin we de huidige CO2-reductie nog scherper willen stellen. Hiermee willen we aantonen dat het ziekenhuis blijft innoveren voor de patiënt en omgeving", klinkt het hoopvol.
Wanneer we met de wagen de bezoekersparking binnenrijden valt meteen de aanwezigheid van elektrische laadpalen op. "Die zijn voorzien zowel voor bezoekers als voor het personeel", zegt directeur IT & facilitair beheer Patrick Lanssens. "Meer zelfs, we hebben zelfs een 25-tal laaddozen voor elektrische fietsen waar het personeel kosteloos gebruik kan van maken. Binnen onze interne welzijnscampagne Your-HealthMatters voor de medewerkers van het ziekenhuis promoten we het fietsen naar het werk en men kan elektrische fietsen aanschaffen aan voordeeltarief."
Duurzaamheid een troef
Ruim 10 jaar geleden kregen jullie al een certificaat voor duurzaam beheer. Mag Az Damiaan op dit vlak een pionier onder de ziekenhuizen genoemd worden?
Patrick Lanssens: "Inderdaad, in 2010 kreeg Az Damiaan als eerste en toen enige ziekenhuis het Certificaat voor Duurzaam Ondernemen. Hiervoor werd het ziekenhuis aan een strenge audit onderworpen. Ons beleid en onze toekomstige investeringen werden getoetst aan zeer strenge criteria op het vlak van duurzaam ondernemen. Een duurzaam ziekenhuis zijn maakt al jaren deel uit van onze missie. We willen zorg dragen voor onze omgeving en voor de mensen met wie we samenwerken. Dat gaat heel breed, van personeelsbeleid en duurzaam energiebeleid tot een duurzame samenwerking met leveranciers en aankoop van ecologische schoonmaakproducten."
Hoe komt het dat Az Damiaan al zo vroeg heeft ingezet op duurzaamheid?
Door de nieuwbouw, reeds in ontwerp vanaf 2003, kwamen we versneld in contact met de nieuwe technische ontwikkelingen en normen, zowel op vlak van isolatie en zonnewering als op vlak van alternatieve bronnen zoals het BEO-veld, zonnepanelen, ... Duurzaamheid werd snel als een troef gewaardeerd. Maar de nieuwe technologie vereiste ook andere kennis om die te onderhouden. In 2012 werd de nieuwbouw geopend, in 2014 werd er een technical manager aangeworven die dit duurzame project verder kon uitbouwen.
Staat het personeel hier enthousiast tegenover?
Soms worden wij zelfs geconfronteerd met terechte verwachtingen waar wij nog niet klaar voor zijn; dus ja, het leeft wel bij veel medewerkers. De tastbare zaken halen het grootste succes: laadpalen, elektrische fietsen, gescheiden afvalophaling, recycleerbaar materiaal, ... Maar duurzaamheid gaat nog verder zoals in de aankoop- en energiecontracten, gecontroleerde aansturingen, ledverlichting, werkmethodes, ... zaken die voor de gebruiker niet onmiddellijk zichtbaar zijn.
Wat zijn de meest recente realisaties?
Het warmtenet en de vervanging van lampen door LED. De RMA-installatie is nog in opstart. Hierin wordt risicohoudend medisch afval omgevormd tot inerte grondstof. De grote winst is op vlak van gewicht en volume, dus minder transport op de weg, dus minder uitstoot. Gespreid over vier jaren plaatsen we ook een ionisatie in de ventilatie- kanalen. Ionisatie zorgt voor een betere luchtkwaliteit en we sparen de energie uit die nodig is in het alternatief systeem van stoombevochtiging. Ook het onderhoud van de kanalen vraagt minder inspanningen.
Welke werkpunten zijn er nog?
De voornaamste uitdaging is de verankering in de organisatie. We moeten duurzaamheid veel breder zien dan technieken en afval. Het gaat ook over ons gedrag, over samenwerkingen, gezondheid, ...
Op vele fronten actief
AZ Damiaan is qua duurzaamheid op vele fronten actief. Een greep uit de grote diversiteit van acties als inspiratiebron voor andere ziekenhuizen:
- Verwerking keukenafval tot biomassa
"In de keuken staan afvalstations voor organisch afval. Via een buizensysteem wordt het afval opgezogen naar de afvaltank. Het afval wordt door een tankwagen opgehaald en tot biomassa verwerkt. De medewerkers kunnen zo op een duurzamere manier werken, zij moeten niet met zware afvalzakken zeulen. Het is bovendien hygiënischer gezien het een luchtdicht circuit is."
- Aansluiting op warmtenet in Oostende
"Op heel wat plaatsen is er warmte op overschot en die gaat vaak gewoon verloren. Deze restwarmte komt onder andere vrij bij elektriciteitscentrales, afvalverbrandingsovens, industriële processen en koelinstallaties. Beter dan die warmte te verspillen, kan er via een warmtenet zinvol gebruik van gemaakt worden.
Een warmtenet is een netwerk van geïsoleerde (ondergrondse) leidingen dat warmte, van een plaats naar een andere brengt. De warmte wordt onder de vorm van warm water of stoom van een bedrijf naar een ander bedrijf gebracht of naar woningen, kantoren, zwembaden of een ziekenhuis. Het Az Damiaan ziekenhuis is sinds een jaar aangesloten op het Warmtenet Oostende. Dat gebruikt restwarmte uit de afvalenergiecentrale van IVOO. Het warmtenet levert jaarlijks 3.000 MWh warmte aan Az Damiaan.
Een aansluiting op het warmtenet biedt heel wat voordelen. Er is in principe geen stookplaats nodig, de warmtelevering verloopt brandveilig en zonder risico, er worden geen CO2 of andere rookgassen uitgestoten. Het ziekenhuis kan zo de CO2-uitstoot met 1.680 ton/jaar verminderen."
- Regeneratiekoken
"Wij doen aan 'ontkoppeld koken', dat wil zeggen dat we vandaag in grote hoeveelheden bereiden wat morgen of overmorgen geserveerd wordt.
De bereidingen worden 'gesnelkoeld' en in een voedingsbibliotheek gestockeerd. De borden worden koud samengesteld en op dienst gegenereerd, dit levert een betere temperatuurgarantie op. Az Damiaan produceert op vier dagen de maaltijden voor zeven dagen. Dat scheelt naar inzet van middelen en energie- en waterverbruik. Voor de medewerkers is er minder werkdruk en meer ademruimte."
Hoe werkt het BoorgatEnergieOpslag-veld?
Az Damiaan is uitgerust met een BEO-veld (BoorgatEnergieOpslag-veld). De techniek die hier wordt toegepast, is als het ware een grote verticale warmtewisselaar die in de grond wordt gevormd.
De warmtewisselaar bestaat uit zo'n 100-tal leidingen in lusvorm die in de grond geboord zijn. De energie-uitwisseling van warmte of koude komt tot stand via een hydraulisch gesloten circuit in combinatie met de temperatuur van de grond. Het rendement behaalt men tijdens de zomer omdat koude wordt onttrokken uit de grond. Hierdoor warmt de grond op, die warmte wordt dan weer ingezet om tijdens de winter extra capaciteit aan warmte te kunnen leveren. Via drie warmtepompen wordt dan de benodigde thermische energie uit het BEO-veld onttrokken en omgezet in warm water of warme lucht.
Het ziekenhuis bespaart zo tot 41% CO2 ten aanzien van een klassiek systeem of zo'n 316 ton CO2-uitstoot per jaar.